Tefsir Usulü

Yüce Allahin Aziz Kitabi Kuran-i Kerm apacik bir kitap seklinde tanimlanmistir. Ne ki Kurandaki ayetlerin hepsi ayni aciklikta ve net anlasilabilir nitelikte degildir. Bazilari kolayca anlasildigi halde, diger bazilari üzerinde derin düsünmek gerekir. Ancak bu durumda gercek manalarina erismenin imkani elde edilir. Bu bakimdan onda mevcut olan sanatlarin, sirlarin kapsamli ve derin tetebbu sayesinde cözülmesi gerekir. Tefsir Usulü belki bu isi de halletmeyi üzerine almasi en uygun ilimler arasinda sayilir. Bu ilim, beserin iktidar ve yetenegi ölcüsünde ve müfessirlerin Kurandan nasil istihraclar yapacagini ve takip etmeleri gereken yollari gösteren kaideler ve usuller mecmuasidir.
Tefsir ilminin basladigi ilk devirlerden itibaren, Tefsir Usulü ilminin basit de olsa bazi tabirlerine rastlanilmaktadir. Zamanla tekamül eden bu ilim dali, müstakil olarak tedvin edilmistir. Sonradan gelen alimler bu konuda önemli eserler kaleme almislardir. Ancak bunlarda Tefsir Usulü efradini cami agyarini mani yani dakik bicimde tanimlanmamistir. Onun icin konulari derli toplu olmaktan cok daginiklik arz ederler. Bunlarin en ünlüleri Zerkesnin v.7941392 el-Burhan f Ulmil-Kuran , Suytnin v.9111505 el-Itkan f Ulmil-Kuran adini tasiyan eserleridir ve onlar kendi anlayislarina göre sadece Kuran Ilimlerini tadat ederler. Ilkinde 47 konu ele alinmistir. Bunlar biraz dakik incelense 35 konuda rahat bicimde verilebilir. Ikincisinde bunlarin iki katina yakin 801 konu ele alinmistir. Bunlar da üzerinde calisilsa kolaylikla yari yariya indirilerek derli toplu hale getirilebilir. Bunun farkinda olan Zurkan v.13671948 Menahilul-Irfan f Ulmil-Kuranda, Suphi es-Salih v.13991978 de Mebahis fi Ulmil-Kuranda bu konularin sayisini bir hayli azaltmistir. Tefsir Usulü konusunda özellikle belli cevrelerde ünlenen bir eser de Ibn Teymiyyenin v.7281327 Mukaddime fi Uslit-Tefsiri, adli eseridir. Muhammed Tayyib Okicin tefsir usulüne dair Ders Notlari ise Türkiyede Cumhuriyetin Islam kültürüne yönelik düsmanca uygulamalarindan sonra bu konularin ilk olarak ilmi bicimde ele alindigi eserler kapsaminda yer alabilir.
Gazzalinin v.5051111 tespitlerine göre ilimler ve sanatlar seref payelerini ya mevzularindan veya gayelerinden veyahut da kendilerine duyulan ihtiyactan alirlar. Mesela, kuyumculuk, debbagciliktan daha sereflidir. Cünkü kuyumculugun konusu altin ve gümüs gibi kiymetli madenler, debbagciligin konusu ise büyük ölcüde kokusmus derilerdir. Tip ilmi gaye yönünden cöpcülükten daha sereflidir. Zira birinin gayesi bedenin sihhati, digerininki ise sokaklarin temizligidir. Ayni sekilde hukuk ilmine duyulan ihtiyac, tip ilmine duyulan ihtiyactan daha siddetlidir veya en azindan onun kadardir. Insanoglunun hicbir isi ve hareketi yoktur ki hukukun disinda kalsin. Halbuki tibba ancak hasta olanlar ihtiyac duyarlar. O halde, bu kistasa göre her faziletin asli ve her hikmetin membai Allah Kelamidir. Bu fazilet dogal olarak ona hizmet etmeyi gaye edinen tefsire de sirayet eder. Zira onun konusu insanoglunun dünya ve ahret saadetini gaye edinmektir. Öyle ise tefsir ilmi, sadece tek bir yönden degil, hem mevzu, hem gaye ve hem de ihtiyac yönünden en yüce serefe erismis bulunuyor.
Günümüzde insanligin kullandigi bütün ilimler, tefsir ilmi icin birer yardimci konumundadir. Tefsirde usul ise onun zirvesi sayilir. Daha dogrusu tefsir usulü ilmi, bütün ilimlerin yardimina muhtactir. Ilimler ilerledikce, insanligin akli melekesi ve kudreti kemale erdikce, Kuran-i Kermi anlamak daha da kolaylasmaktadir. Tefsir hakkinda simdiye kadar söylenenler, gelecekte söyleneceklerin yaninda - Hz. Peygamber ve Sahabenin sözleri haric- belki de cüzi bir giris mesabesinde kalacaktir.
Tefsir Usulü dinamik olmali ve daima kendisini yenilemelidir. Zaten bir usul, bir sistem olmanin geregi de budur. Malumdur ki, her bilimde dört önemli unsur her zaman bulunur. Bunlar bilimin konusu, bilgi birikimi, yöntem usul, kuram veya kuramlar birikimi seklinde özetlenebilir.
Bilim, ne kadar hakikate dayansa ve ne ölcüde gercekci olsa da, degiskendir. Hayatta yegane degismeyen sey degismedir. Bu nedenle bilimsellik anlayisi, devamli degisen bir sürece sahiptir. Onun icin bilim anlayisi da devamli degisen bir özellik arz etmektedir. Bir fikir veya bir tefsir eseri, ne kadar özgün ve mükemmel olursa olsun, tekrarlanma ve herkesce bilinme gibi unsurlar onu siradan konumuna düsürür ve zamanla cazibesini cekiciligini kaybeder. Bu nedenle o fikrin veya düsüncenin zamanla farkli bir formda ve yeni bir tarzda ele alinmasi bir ihtiyac haline gelir.
Bunun yaninda bilimlerdeki gelisme ve ilerlemeye yeni buluslara bagli olarak, sürec icerisinde bir dönem temel olan bilgi ve malumat da deforme olur ve artik o da yenilenme ihtiyaci duyar. O halde hem psikolojik hem de bilimsel gelismeler acisindan bir fikir veya sistem yani bilgi devamli yenilenmek zorundadir. Dolayisiyla tefsir ürünlerine vesile olan Tefsir Usulünün de sistem olarak kendisini yenilemesi ve evrensel olan Kuranin varliginin hikmet boyutunun gerceklesmesi icin devamli bir dinamizm icinde olmasi lazim gelir. Yazili metin dondugundan Eb Hanife görüsmelerimi yazmayin demistir. Zira hayat devingendir, sosyal realiteler dinamiktir, akil ve zihin durmadan islemekte ve gelismektedir.
Bu baglamda yazili bir metni dinamik hale getirmekte, gelismesini ve dinamizmmini saglamakta en büyük görev dersin hocasina düsmektedir. Bu nedenle hoca, Tefsir Tarihi ve Usulü derslerinde asra, devreye ve döneme göre farkli vechelere bürünen konulardan talebeyi haberdar etmelidir. Böylece talebe eserin yazildigi döneme cakilip kalmaz; süreci izleyebilir ve zihnen gelismelere katilabilir.
Ilahiyat ve Islam ilimler tedrisati yapan kurumlar ile Medreselerin programlarina uygun, tartismali düsünce ve yaklasimlardan kacinarak hazirlanan kisa ve özlü bilgiler vermeye calistigimiz bu eser, öncelikle Kuran ve anlasilmasi üzerinde durmakta, konularin hulasasini vermekte ve sonlara dogru da ileri okumalar icin bilinmesi gereken ilgili meraci ve masadire deginmektedir.
Kuran-i Kerm ve Tarihi, Kuran Ilimler, Tefsir Tarihi ve Tefsir Kaideleri olmak üzere dört bölüm halinde planladigimiz bu eserde, tefsir ilmine yardimci olacak en mühim hususlar ele alinmis ve onlar incelenirken talebenin bilmesi lazim gelen bilgiler göz önünde bulundurulmus, gereksiz teferruat ve ölcülüp tartilmamis kadimgüncel meseleler göz ardi edilmistir. Yillardir fakültelerde okuttugumuz alanla ilgili eserlerin bir hulasasi sayilabilecek bu eserin talebemize ve ilgili meraklilarina faydali olmasini diliyoruz.