Osmanliyi Aslina Döndürmek

Osmanli mütefekkirlerinin tarih tasavvurlari tetkik edildiginde, bilhassa 17. yüzyildan itibaren Ibn Haldnun husus bir etkiye sahip oldugu müsahede edilir. Osmanli müverrihlerinin eserlerini telif ederken vakialari idrak etme bicimleri ve kullandiklari uslün, gizli ya da acik bir bicimde Ibn Haldndan mülhem oldugu erbabinca malumdur. Türklerin kadim devirlerden itibaren tarih, devlet, cemiyet, siyaset gibi meselelere yönelik idrak tarzlarini tesekkül ettiren fakat felsef ve sistematik bir hale bürünmemis örtük nazariyeleri Mukaddimede tecessüm eder. Netice olarak sunu söylemek mümkündür ki Türk tarih tasavvuru kadim dönemlerden beri Ibn Haldncudur.
Elinizdeki calisma ile 17. yüzyilda Osmanli düsünce dünyasinda din, ictima ve siyas vecheleriyle kendini gösteren geriye dönüs arayislarinin, Ibn Haldnun kavramsal ve nazar anlatilari dogrultusunda tetkiki amaclanmistir. Bu istikamette calismada Ibn Haldnun tavirlar nazariyesi izah edilmis, ardindan Kadizadelerin söylem ve faaliyetleri, iyiligi emredip kötülügü yasaklama emrinin devletten topluma intikali ve IV. Mehmedden yeni bir Fatih cikarma arayislari bu nazariye etrafinda degerlendirilmistir. Böylece 17. yüzyil Osmanli düsüncesine dair yeni bir izah bicimi teklif edilmistir.