Dostoyevski Sibiryada Hegel Okuyup Gözyaslarina Boguldu

Dostoyevski Sibiryada Hegel okuyup gözyaslarina boguldu. Insan böyle bir cümleyi iki defa okuyor, inanamiyor. Macar düsünür Lszl Földényi ilk yayinlandigi günden bu yana büyük ilgi cekmis bu denemesiyle Sibirya sürgünündeki Dostoyevskinin Hegelle karsilasmasini, modern varolusun en sert edebi elestirisinin dogum anini ele aliyor. Dostoyevski dünya tarihinin disindan, yani Sibiryadan modern uygarligin akilcilikin elinde ruhsuz, somuta indirgenmis, tekdüze, gri bir cehenneme dönüsmesini görüyor. Dostoyevskiyi tarumar eden dehseti Földényi, karsi-Aydinlanmaci bir hattan yorumluyor. Földényinin denemesine gene Dostoyevski üzerine yazdigi iki metin eslik ediyor ilkinde Ölüler Evinden Anilari ele alirken ikincisinde Karamazov Kardeslerin meshur vecizesi Tanri yoksa her sey mubahtira egiliyor. Sanrilara sürükleyen bir an ölüme mahkm edilmis Dostoyevski Sibiryanin sonu olmayan bosluguna asker olarak gönderilir, Hegelin Tarihin soyut insasi üzerine düsüncelerini okur; bu ne Sibiryaya ne de Afrikaya yer veren bir insadir, Weltgeistda dünya-ruhu nihayet bulan kutsal sonuyla camdan yapilma duygusuz bir insadir bu, bu insada insanligin tüm sahsi acilari gözden yiter. Lszl Földényi bu meseleyi öyle bir üslupla ele aliyor ki kutsalin onunla birlikte ürperiverdigini hissedebiliyorsunuz. Cees Nooteboom Földényinin Dostoyevskinin Hegel okumasi üzerine dahice denemesi tarih, medeni sorumluluk ve ötekilere dair süregiden sorumlulugumuza dair vazgecilmez bir fikri katki. Alberto Manguel Földényi, Aydinlanma hirsinin karanlik, ters yüzünün muhtesem yorumcusu oldugunu ispat ediyor. James Wood