Plotinusun Madde Teorisi

Plotinusun felsefi sisteminde kendisine özgün unsurlar oldugu kadar
Platon ve Aristoteles ögretilerinin de bu felsefi sistemde belirli etkisinin
oldugunu görmek mümkündür. Filozofun madde ögretisi bu bakimdan
oldukca dikkat cekicidir. Bir tarafta Aristotelesin hilomorfizmi diger tarafta
Platonun ideanin olus sahasinda bicim kazandirdigi duyulurun zemini. Aristoteleste
burada var olan olmasi bakimindan bilesik cevherin var olmasinda
dört nedenden maddi olanin etkisi asla yadsinmaz. Bilkuvvelikten fiile cikmak
icin ona bir formun ilismesi yeterlidir. Bu yönüyle maddenin dayanak olmak
bakimindan neredeyse form kadar belirleyici bir gücü vardir. Diger tarafta
Platonda maddenin yaniltici ve kötülükle olan ilintisi icerisinde olumsuz
yönü bulunur. Bunlarin üzerine ilk madde ve khora ögretilerinin eklenmesiyle
felsefi kozmoloji ile mitolojik kozmogoninin sinirlarinin ic ice gectigi ve madde
ögretisinin daha karmasik bir hal aldigi söylenebilir. Belki tüm bu bilesenlerin
dogal sonuclarindan biri olarak Plotinusun akledilir madde tasavvuru da
oldukca merak uyandirici görülebilir. Plotinus Enneadlar adli eserinde maddeden
bahsederken cogunlukla onu kaygan, sekle gelmez, sekle gelse bile
ona direnen olarak takdim eder. O, her türlü bicimi alsa da hep ilk halindeki
gibi ham ve hayalidir. Cünkü Plotinus icin madde, kendisine hicbir sekilde
güc, belirlilik ve belirleyicilik atfedilemez olandir. Fakat bunlarin disinda Plotinusta
akledilir madde ögretisi esliginde akledilir unsurlarin cokluk zemini ile
de karsilasiriz. Bu zeminde akli ilkeler, duyulur maddede oldugu gibi yansima
yoluyla degil dogrudan ayniyet tasiyan neyse öyle olmaklikla ortaya cikar. Bu
zemin ayni zamanda, Birden sudrda henüz ilk belirsiz olanin Bire dönerek
Akil olmadan önceki halini aciklamaya yarayan bir enstrümandir.
Bütün bu yönleriyle madde nasil bir güctür Güc bile degil midir Niteliklerden
arindirdigimizda geride kalan nedir Elinizdeki kitap bu sorulara Plotinusun
madde ögretisi ekseninde bütüncül bir yanit sunmayi hedeflemektedir