Cagatay Hanligi

Türkistan tarihine etki eden unsurlarin basinda gelen Mogollar güclerini Cengiz Han döneminde toplayarak büyük bir imparatorluk haline gelmislerdir. Cinden Dogu Avrupa sahasina kadar istila hareketlerinde bulunarak özellikle Türk cografyasinin kaderinin degismesinde etkin bir rol almislardir. Cengiz Hanin 1227 yilinda ölümünün ardindan Türk cografyalari üzerinde imparatorluk ardillarinin yönetim hakimiyeti baslamistir. Bu egemenligin hükmettigi halkin cogunlugu Türk iken egemen yönetim kadrosu ve ordunun cogunlugu ise Mogol unsurlardan olusmustur. Türkistan cografyasinin büyük bir kisminda bu sistemin icinde ortaya cikan Cagatay Hanligi, Cengiz Hanin ogullarindan biri olan Cagatay tarafindan kurulmustur. Ilk baslarda merkezi Mogol Devletinin bir parcasiyken giderek bagimsiz hareket eden bir devlet yapilanmasi haline dönüsmüstür. XIV. yüzyil ortalarinda Mogol geleneklerinden siyrilarak Islam kültürü icinde sentez olan hanlik ikiye ayrilarak Maveraünnehir ve Mogolistan hanliklarina dönüsmüstür. Batida Timur hakimiyeti ve Doguda Hocalar hareketiyle Cagataylilar siyasi arenadan cekilmek zorunda kalmislardir. Geride bir Cagatay ulusu birakan hanlik Türkcenin de en büyük kollarindan biri olan Cagatay Türkcesinin günümüze gelmesini saglamislardir.