Istahri

Müslümanlar 28. asrin basi gibi erken bir zamanda, yasadiklari ve özellikle fethettikleri bölgelerle ilgili cograf bilgilere ilgi duymaya ve bu yönde bilgiler toplamaya baslamislardir. Müslüman cografyacilarin ilk kaleme aldigi Islam cografya eserleri 39. yüzyil gibi erken bir döneme özellikle de Memun dönemine 198-218813-833 aittir. Nitekim Bir dünya haritasi olup Memunye Haritasi olarak bilinen harita, onun hilafeti döneminde cizilmistir. 410. yüzyila geldigimizde Islam cografyaciligi gözle görülür büyük bir gelisme göstermistir. Gerek daha önceki arastirmalarin sagladigi birikim gerekse bizzat Müslüman cografyacilar tarafindan sürdürülen arastirmalar, Müslümanlarin ufkunun iyice genislemesini saglamis ve Islam cografyaciligi 410. asirda büyük bir yükselme yasamistir. Ilm ve kültürel acidan Islam Medeniyetinin altin cagi sayilabilecek bu yüzyilda Islam cografyacilarinin basini Eb Zeyd el-Bel ö. 322934 cekmistir.
Belhnin yolunu takip eden ve Belh Cografya Ekolü diye isimlendirilen ekolün önemli cografyacilarindan biri de Istahr ö. 340952den sonra olmustur. Kendisinden önce yapilmis cografya calismalarini dikkate alan, özellikle Belnin usul ve metodunu takip eden Istahr, önemli ölcüde ticar seyahatlerindeki gözlemlerine dayanarak ve anlattigi her bölgenin haritasini cizerek Mesalikül-Memalik isimli eseri kaleme almistir. Bu kitap sadece kendi asrinda degil, asirlarca hem doguda hem de batida büyük tesir uyandirmis, onun eserinden binlerce ilim ehli faydalanmistir.
Islam kültür ve medeniyetinin zirveye ciktigi bu asirda Müslüman cografyacilar matematiksel cografyanin yaninda en fazla beser cografya ve onun yan dallari olan tarihi cografya, sehir ve bölge cografyasi ve de seyahat cografyasi alaninda büyük bir ilerleme kaydetmislerdir. Öyle ki Islam bilim dünyasinda 410. yüzyil, düzeyi Avrupada ancak 19. yüzyilda rastlanilabilecek bir beser cografyanin dogmasi ve gelisimini saglamistir.