Türk Edebiyatinda Londra Oksidentalizm Merkezli Bir Okuma Denemesi

Elinizdeki bu eserle, Batinin en önemli mer-kezlerinden biri olan Londra Sehrinin, Türk edebiyatindaki yansimalarinin degerlendirilmesi amaclanmis, Batiya yönelik veya Batiyi hedef alan bir söylem olarak oksidentalizm merkeze alinmistir. Alt basliktaki okuma denemesi ifadesi; söylemin icerik alaninin genisligi ve oksidentalizm üzerine tartismalarin devam ettigi düsüncesiyle secilmistir.Dört bölümden olusan bu eserin birinci bölümünde oksidentalizmin, tartismali tanimindan yola cikarak oksidentalist yorumun düsünsel geri plani ele alinmis, zitliklar ve elestiriler üzerinde durulmustur. Calismanin kronolojik baslangici, 19. yüzyilin ikinci yarisi olmakla birlikte; oksidentalizm merkezli okumalar icerikleri dolayisiyla 20. ve 21. yüzyilda kaleme alinmis eserler üzerine yogunlastirilmistir. Bir karsi söylem olarak oksidentalizmin, oryantalizmle olan baglari ve ayriliklari da tartisilmaya calisilmistir.Ikinci bölümde, Türk-Ingiliz iliIkilerinin kisa tarihi verilmistir. Calismanin kapsamina kaynaklik edecek sekilde Sultan Abdülazizin Londra ziyareti ne ve ticari iliskilerin önemine dikkat cekilmistir. Batili bir sehir olarak Londranin yüzyillar icinde gecirdigi degisimler ve sehrin degismeyen görüntüsünün ardindaki Ingiliz geleneksel tutumu sergilenmeye calisilmistir.Ücüncü bölümde, 19. yüzyilda Londraya yapilan seyahatlerin ayrintilarini ve Ahmet Mithat Efendiyle baslatilan oksidentalist söylemin ilk izlerinin tespit edilmesi amaclanmaktadir.Dördüncü bölümde, cogu Cumhuriyet Döneminde kaleme alinmis, Ingilizlerle yasanan siyasi tecrübelerle sekillenmis, Batiyi, özellikle de Londra ve Ingilizleri anlatan eserler degerlendirilmistir. Ingiliz Kendisi icin Yasar, Yoksul, Yoksun fakat Sakin sehir II. Dünya Savasi ve Londra basliklarinda es zamanli Londra ve Ingiliz temalari olmakla birlikte; bölümün diger basliklarinda farkli tarihlerde yayimlanmis eserlere yer verilmistir.Kaynaklar bölümünde de görülecegi üzere oksidentalizm hakkinda Türkce, özgün ya da ceviri kaynak sayisi oldukca sinirlidir. Bu sikintiyi ve eksikligi calismam boyunca hissetim. Dogunun kendi icindeki farkli dengelerle olusturdugu oksidentalist söylemler bugün hala arastirilmaya muhtac gözüküyor.19. yüzyildan günümüze Türk oksidentalizminin cercevesini cizebilmek icin Halil Halid Beyden baslamak üzere bu konuda kafa yormus, fikir üretmis tarih, sosyoloji, edebiyat gibi alanlarda eser vermis fikir sanat adamlarinin eserlerinin Türkce cevirilerinin yapilmasi ve Osmanlica metinlerin günümüz Türkcesine aktarilarak bir külliyat olusturulmasi gerekmektedir. Bu tür calismalarla eksikliklerin tamamlanacagini ve eksikliklerine karsi; elinizdeki eserin sonraki calismalar icin bir basamak olacagini umuyorum.Calismamin zihnimde hangi zeminde ve zamanda olustugunu da aktarmak istiyorum. Londra benim icin ilk defa vatan, memleket, aile hasreti yasadigim sehirdi. Yani gurbet. Icimde bir türlü bastiramadigim özlem duygusuyla yasadigim Londra, benim gözümde ne diyar-i küffar ne bilad-i isevi-ye ne de majestelerinin adasiydi. Farkli dine, irka, millete mensup insanlarin yasadigi ve bazen Ingiliz-lerle hic mi karsilasamayacagim, sorusunu sordugum sehir. Yasadigim yeri, insanlari hatta her seyi özleyerek gecmis bir zaman... Nice sonra fark ettim bu durumu. Fark eder etmez de yeniden kesfettim sehri. Yoldasim; yazarlarsairler oldu. Hangi metinde Londra gecse dönüp sehri yeniden hatirlamak istedim. Murathan Munganin Sehirlerin gücü kadar, edebiyatin gücünü de unutmamak gerekir. Sehirlerin bir ruhu oldugunu bize ögreten edebiyatcilardir satirlarini defalarca hissederek... Calismanin kisa öyküsü bu aslinda.Londrayi anlatan eserleri önce sadece ilgiyle, merakla okudum, sonra calismayi sekillendiren mal-zemelerim oldu. Calismami kaleme alirken Ahmet Mithata ne kadar gipta ettigimi de itiraf etmeliyim. Bazen Ey okuyucu diye seslenip anilarimi, düsüncelerimi hic olmazsa kisacik bir seyler anlatmayi cok isterdim.