Istatistik

Istatistik Kitap Aciklamasi
Cogu istatistik ders kitaplari kuramsal tartismalar ve sunulan degisik kavramlarin matamatiksel kanitlari üzerinde yogunlasirlar. Bu yaklasimin sonucu olarak ögrenciler, istatistiksel testleri kendi deneysel bulgularina uygulama konusunda, genellikle, somut bir anlayis kazanamazlar. Bu kitabin amaci böyle bir yaklasimi tersine cevirmek ve istatistiksel kavram ve testleri uygulamali olarak vermektir.
Deneyimlerimiz bize, üzerinde titizlikle calisilmis ve acik bir bicimde betimlenmis örneklerin, kolaylikla cok degisik durumlara genellenebilecegini göstermistir. Sonuc olarak, bu kitapta izlenen ögretim yöntemi, temelde, örnekle ögretim üzerine kurulmustur. Ders kitaplarinin cogunda görülen matematiksel kanitlar ve kuramsal tartismalar, cogu durumda, dislanmistir. Bunlarin yerine, deneysel bulgularin anlamliligini test etmede gereksinim duyulan hesaplama islemlerinin basamak basamak cözümlemesi verilmistir. Her test ya da analiz, dikkatle secilmis, anlasilmasi kolay bir örnek üzerinde gösterilmis ve hesaplamaya iliskin basamak ve islemler matematiksel sembollerle verilmek yerine, sözel olarak ifade edilmistir. Bu nedenle, analizlerin basit t-testi ya da basit korelasyondan en karmasik varyans analizlerine ya da coklu korelasyonlara kadar uzanmasina karsin, bu kitabi etkili bir bicimde kullanabilmek icin, hemen hemen hic matematik ön bilgisine gereksinim yoktur.
Kuramsal tartismalar en aza indirgenmis, ancak, degisik analizlere iliskin temel varsayim ve hesaplama formülleri ya her bölümün basinda ayri olarak ya da hesaplamalari göstermede kulandan örnekle kaynastirilarak verilmistir. Bu tür varsayim ve formüllere, biri disinda, kitabin tüm kisimlarinda, kuramla hesaplama islemleri arasindaki iliskileri ve ayrica her analizin kendi özel problemi ile olan baglantisini kavramasinda kullaniciya yardimci olmak amaci ile yer verilmistir. Varyans analizinin tartisildigi 2. Kismin her bölümünde, genel olarak, formüllerin yerini, kullanimdaki istatistik ders kitaplarindan secilmis bir liste almistir. Bu yolu izlemenin iki nedeni vardir, tik olarak, bu analizlerde kullanilan sembolik notasyon yazardan yazara büyoik ölcüde degisir, ikinci olarak da, formül ve semboller anlaminda, bu tür materyalin sunulmasi böyle bir kitap icin uygun olandan cok daha fazla zaman ve yer haracayi gerektirirdi.
Örneklerin büyük cogunlugunun davranissal ve toplumsal bilimler alanlarindaki deneysel bulgularin analizine iliskin olmasina karsin, bu kitap egitim, is yönetimi, tip arastirmalari ya da istatistiksel analiz gerektiren baska her hangi bir alandaki dersler icin de esit derecede uygundur. Ek olarak, genis bir alani kapsamasi analizler acisindan nedeni ile, aynca lisans ve yüksek lisans dersleri icin de uygundur.
Cok az matematik bilgisi ya da istatistiksel temel gerektirmesi dolayisiyle, kitap ögrencilerin cok temel bir istatistik dersinden sonra aldiklari ilk labaratuar derslerinde de ögretim üyeleri icin cok yararli olacaktir. Ayrica, ek degiskenlerin ya da tekrarlanmis ölcümlerin söz konusu oldugu daha ileri düzeyde deneylerin desenlenmesine ve sonuclarinin analizine olanak verecektir. Bizim deneyimlerimize göre, kendi verilerine hangi analizi uygulamasi gerektiginin söylenmesi ögrenci icin yeterli olmaktadir. Bu acidan, hemen herkes bütün bir analizin sonuna kadar yönergeleri basamak basamak izleyebilir.
Yine bizim deneyimlerimize göre, bu kitap, bir arastirmanin analizini yapmakla görevlendirilmis, istatistkisel bilgileri sinirli, arastirma görevlilerince de ayni bicimde kullanilabilecektir. Bu el kitabinin yardimi ile, en deneyimsiz arastirma görevlisi bile, ek olarak pek fazla bir yönlendirmeye gereksinim duymadan, en karmasik analizleri yapabilir.
Kitabin önemli bir kullanim alani da bilgisayar programlari ile ilgili kisiler tarafindan belirtilmektedir. Ayri ayri gösterilmis olmalari nedeniyle, her analize iliskin hesaplama basamaklari, bir bilgisayar programinda bulunmasi gereken yönergelerin ayrintili bir akis grafigini temsil etmektedirler. Bu uygulamayi göstermek amaci ile Bölüm 2.9 ve 2.10daki hesaplama basamaklarindan cikarilan iki bilgisayar programi Ek Mde verilmistir. Bu iki program varyans analizlerinin programlanmasinda karsilasilabilecek en karmasik problemleri temsil ederler. Her iki örnekte de, temel yaklasim bu kitapta özetlenen sözel basamaklari sadece FORTRAN dil sistemine cevirmek olmustur.
Kitaba dogrudan ya da dolayli olarak katkida bulunanlarin hespsine tesekkür etmek olanaksiz. Fakat, bir coklari var ki, katkilari, isimlerinden özel olarak söz etmemizi gerektirmektedir. Önce, Arastirmalarin Desen-lenmesi ve Analizini ögretme yöntemleri bizim bu alanla ilgilenmemizi saglayan Dr.Dee W. Nortona tesekkürlerimizi sunmak isteriz.
Dr.G.S.Reynolds ve Dr.Luis Aikman orjinali okuyup elestirisel olarak degerlendirdiler. Yorum ve elestirileri, gerekli degisiklik ve düzeltmelerin yapilmasinda gercekten yardimci olmustur. Yazar-yayinci iliskilerimiz olabilecegin en iyisi idi, ilgi, yardim ve özendiricilikleri icin Bay Bruce Harlovv, Bayan Maud Benjamin, Bayan Marquerite Clark ve Bay John Milere de tesekkürü borc biliriz.
Statistical Tables for Biological, Agrcultural and Medical Research adli kitaplarindan III., V. ve VI. tablolari alip kullanmamiza izin veren Oliver and Boyd Ltd. ve Sir Ronald A.Fisher, F.R.SJnin yazin sorumlusu Dr.Frank Yatese cok sey borcluyuz.
Ek Mdeki örnek bilgisayar progrmalarini kitaba almamiza izin veren Messrs. Morris Morget ve Rpnald Mihalicke özel tesekkürlerimizi sunariz. Bilgisayar programlarini koyma fikrini bize veren ve orjinalin düzeltilmesi sirasindaki tavsiyelerini takdirle karsiladigimiz Dr.Paul Beckere de tesekkür ederiz. Yalnizca daktiloya cekme ve editörlük islerindeki yardimlarindan dolayi degil, ayrica, kitabin yazilmasi süresi boyunca gösterdikleri genel özendiricilikleri icin eslerimiz Marlene ve Mariaya özel takdirlerimizi sunmayi bir borc biliriz.
-James L. Bruning-Ohio Üniversitesi
--B. L. Kintz-Western Washington State Koleji
-Tanitim Bülteninden