Toraman

Nihat Beyin konagina evlatlik olarak giren Nimetsinas ile evin efendisinin tacizlerine maruz kalan Neriman karakterleri üzerinden Hüseyin Rahmi, evlilik kurumunun aksak yanlarini siddetle elestiriyor. Neriman, evin hanimina olan hürmetinden dolayi eserde iffeti temsil eder. Esinin üzerine ikinci bir evlilik yapan Suayip Efendi de daha sonra ögrenecegi üzere oglunun eski sevgilisini es edinir; bu caprasik aile yapisi adeta cehenneme dönüsür.
Siz namuslulugun aynali, oyuncakli, süslü tasmasi altinda yasayan insanlar... Kendinize hos gelen her fenaligi isler fakat adini degistirerek, kitaba uydurarak islersiniz.
Edebiyatimizda dogalciligin ve gercekciligin en önemli kilometre taslarindan biri olan Hüseyin Rahmi Gürpinar, sanati, halki yüceltmek icin bir arac olarak görmüs bu nedenle üzerine gitmedigi, elestirip alay etmedigi hicbir toplumsal kurum birakmamis, sanat yasami boyunca hep aklin ve mantigin yaninda olmus, eserleriyle toplumun cagdaslasmasi yolunda yobazliga, gericilige, bagnazliga, sömürücülüge karsi savasmistir; bunu yaparken mizah ögesini ustaca kullanmis, Istanbulun kenar semtlerinde, mezarliklarinda, Cingene mahallelerinde, kösklerinde, Sirket-i Hayriye vapurlarinda, gazinolarinda, sayfiyelerinde dolasmis, okurlarini da dolastirmistir. Eserlerinde yapmaciksiz bir yerlilik vardir; konak hanimefendisinden gündelikciye, mirasyedilerden ic güveyilere, dilencilerden dadilara, kalfalara, Cingenelerden Rumlara, Ermenilere, Yahudilere kadar kimi ve neyi konu almissa onu yerli renkleriyle betimlemesini bilmistir.