Hacli Seferleri Tarihi 3. Cilt

Orta-cag tarihi, Asya ve Avrupa milletlerinin birbirlerine karsi silahlandigi, iki dinin üstünlük icin mücadele ettigi ve dünya imparatorlugu icin cekistigi Hacli Seferlerinden daha etkileyici bir manzara sunmaz. Müslümanlar tarafindan birkac kez tehdit edildikten ve uzun süre istilalarina maruz kaldiktan sonra, Bati birdenbire sahlanir ve bir Yunan tarihcinin ifadesine göre2, Asyanin üzerine cökmek icin kendini temelinden koparmak zuhur eder. Tüm uluslar cikarlarini ve rekabetlerini bir kenara birakir ve yeryüzünde fatihlerin hirsina layik tek bir ülke görürler. Insan artik evrende Kudüsten baska bir sehir ya da Isa Mesihin mezarinin bulundugu yerden baska yasanabilir bir yer olmadigina inanabilir. Kutsal sehre giden tüm yollar kanla doludur ve imparatorluklarin dagilmis ganimetlerinden ve enkazlarindan baska bir sey sunmazlar.
Bu genel karmasa icinde en yüce erdemlerin en vahsi tutkularin tüm bozukluklariyla ic ice gectigini düsünebiliriz. Hristiyan askerler ayni zamanda kitliga, iklimin etkisine ve en korkunc düsmanlara karsi mücadele etmek zorundadirlar; en büyük tehlikeler icinde, basarilarinin ve sürekli anlasmazliklarinin ortasinda, hicbir sey ne azimlerini ne de teslimiyetlerini tüketemez. Dört yil süren yorgunluk, sefalet ve zaferlerden sonra Kudüs Haclilar tarafindan alinir; ancak fetihleri bilgelik ve sagduyunun eseri degil, kör bir coskunun ve kötü yönlendirilmis kahramanligin meyvesi oldugundan, gecici bir gücten baska bir sey yaratmazlar.
Hac bayragi cok gecmeden Godfrey de Bouillonun elinden zayif ve embesil haleflerinin eline gecer. Artik bir Hristiyan sehri olan Kudüs, Batiya yardim icin tekrar basvurmak zorunda kalir. Aziz Bernardin cagrisiyla Hristiyanlar silahlanir. Bir Almanya imparatoru ve bir Fransa krali tarafindan yönetilerek, Kutsal Topraklari savunmak icin harekete gecerler, lakin artik aralarinda büyük komutanlar yoktur; atalarinin yüce gönüllülügünden ya da kahramanca teslimiyetinden eser yoktur. Onlarin gelisini dehsete kapilmadan izleyen Asya, simdiden yeni bir manzara sunar. Muhammedin müritleri uyusukluklarindan uyanirlar; hemen düsmanlarini silahlandiran cilginliga esit bir cilginliga kapilirlar; coskuya coskuyla, fanatizme fanatizmle karsi cikarlar ve sirayla bir din savasinda kanlarini dökme arzusuyla yanarlar.