Enveri Divani

XVI. yüzyilda Osmanli Devleti siyasi, asker ve ekonomik anlamda zirveyi yakalamis, bircok alanda refah seviyesine ulasmistir. Bununla paralel bir sekilde bu yüzyil, Osmanlida edeb ürünlerin de oldukca yüksek bir düzeye ciktigi, klasik Türk siirinin en olgun cagini yasadigi bir dönem olmustur. XVII. yüzyila gelindiginde ise genc, egitimsiz ve dolayisiyla basarisiz hükümdarlarin tahta gecmek zorunda kalmalari, yönetimin cogunlukla vezir-i azamlar ile valide sultanlarin elinde olmasi sebebiyle Osmanli Devleti icin kötü gidisat baslamistir. Her ne kadar bu asirda icte Celal isyanlari gibi büyük ve uzun soluklu isyanlar, dista ise cesitli siyasi ve asker basarisizliklar yasansa da Türk edebiyati, bir önceki asirdan devraldigi gelenegi sürdürerek kiymetli ürünler vermeye devam etmistir. Böyle bir dönemin meyvelerinden biri de Enver Dvanidir. Biyografik kaynaklarda hayati hakkinda bilgiye ulasamadigimiz Enver, Dvanindan edinilen bilgilere göre XVI. yüzyilin son ceyregi ile XVII. yüzyilin ilk yarisi arasinda yasamis oldugu düsünülen bir dvan sairidir.
Enver Dvaninin tespit edilen iki nüshasi mevcuttur. Bunlar, 07 Tekeli 750 katalog numarasiyla Istanbul Süleymaniye Kütüphanesinde kayitli Tekeli nüshasi ve Medne-i Münevvere rif Hikmet Bey Kütüphanesinde kayitli Medne nüshasidir. 74 varaktan olusup bas ve orta kisimlarinda ciddi kopukluklar bulunan Tekeli nüshasi eksik bir nüshadir. 103 varak olan Medne nüshasinda ise herhangi bir sayfa eksikligi göze carpmaz. Iki nüsha karsilastirildiginda 29 varaklik ciddi bir fark ortaya cikmaktadir.
Dvanin eksik olan Tekeli nüshasi üzerinde daha evvel bir calisma yapilmistir. Yapilan bu calisma, tek nüshadan yararlanmanin olumsuzluguyla olsa gerek cok sayida okuma, vezin, anlam, terkip, transkripsiyon hatasini barindirmaktadir. Bu calismada tarafimizca tespit edilen Medne nüshasi ile Tekeli nüshasi karsilastirilarak Dvanin tenkitli, eksiksiz ve hatalardan büyük oranda arindirilmis hali, bilim dünyasinin hizmetine sunulmustur.
Enver Dvani Tenkitli Metin-Tahll baslikli doktora tezinden üretilen bu calisma, giris ve üc bölümden olusmaktadir. Giris bölümünde Dvanin yazildigi dönem olan XVII. yüzyilin siyasi ve edeb durumu hakkinda genel bilgiler verilmistir. Birinci bölümde, Dvan metninden yola cikilarak sairin hayati, edeb kisiligi ve eseri hakkindaki malumat yer almaktadir. Ikinci bölümde, eserin detayli tahliline yer verilmistir. Bu kisimda Dvanin bicimsel hususiyetleri ile söz varligi yaninda klasik Türk edebiyati gelenegi icerisindeki yerine, sairin kullandigi unsurlara ve bu unsurlarin metindeki islevlerine dikkat cekilmistir. Calismanin ücüncü bölümünde ise Dvanin tenkitli metni bulunmaktadir. Bu bölümde eserin elde bulunan iki nüshasi karsilastirilmis, nüshalar arasindaki farkliliklara dipnotlarda dikkat cekilmistir.
Enver Dvani; 1 kasde, 2 terkb-bend, 26 müseddes, 11 tahms, 4 muhammes, 7 murabba, biri müstezad 400 gazel, 11 ruba, 30 kita, 6 nazm, 13 müfred ve 61 matla olmak üzere toplamda 572 manzume ihtiva etmektedir. Bu calismada Dvanin detayli tahliline yer verilmesi, eserin muhteviyatinin ortaya konulmasiyla beraber dönemin sosyal yasantisina ve kültürüne yeniden ayna tutulmasi da saglanmistir.