Sari Pasa Diyarbekirde

Milli Mücadelenin baskumandani ve cumhuriyetin banisi Mustafa Kemal Pasa yakin tarihimizin önde gelen sahsiyetlerindedir. Canakkale savaslarindan sonra, Osmanli-Rus muharebelerine katilmak üzere, 1916-1917 yillarinda Kafkas Cephesinde görevlendirilen Mustafa Kemal Pasa, Diyarbakirda önce 16. Kolordu Komutanligina, ardindan 2. Ordu Komutanligina atanmistir. Mustafa Kemal Pasa, Diyarbakira geldigi 27 Mart 1916 tarihinden, Diyarbakirdan ayrildigi 10 Temmuz 1917 tarihine kadar cok önemli görevler yapmistir. Toplam 15.5 ay Diyarbakirda görev yapan Mustafa Kemal Pasa, bölgenin kaderinin sekillenmesinde önemli bir rol oynamistir. Bu sürecte Diyarbakir ve cevresindeki bircok yerlesim merkezi ve cephelerde incelemelerde ve denetlemelerde bulunmustur. Rus saldirilarina karsi savunma mekanizmalarini hazirlamis, birlikleri konuslandirmis ve harekatlari düzenlemistir. Yönettigi Ognut Göynük, Capakcur, Kulp, Mus ve Bitlis muharebelerinde önemli görevler ifa etmistir. Milli Mücadeleyi yürütecegi kurmay heyet ile ilk defa bu kadar yakin olmus, onlarla tesriki mesai etmistir. Bölge halkini yakindan tanimis, asiret reisleri, din adamlari ve toplumun önde gelenleri ile yakin dostluklar kurmustur. Bu vesile ile devletin yaninda ve karsisinda yer alan sahislari ve asiretleri yakindan tanimistir. Bölgenin cografi, sosyolojik ve kültürel yapisi hakkinda gözlemlerde bulunmustur. Mustafa Kemal Pasanin bu yillarda bölgede edindigi izlenimler ve tesis ettigi iliskiler Milli Mücadele döneminde olumlu yönde etkili olacaktir. Bu calisma ile karamsarlik ve atalet ile inanc ve mücadelenin atbasi gittigi bu sürecte Rus-Ermeni isgaline maruz kalan bölgelerden batidaki sehirlere akan muhacirlerin maruz kaldigi sikintilar, bölgedeki sehirlerin ve cephelerin vaziyeti ortaya konmaya calisilmistir. Bu nedenle calismanin Mustafa Kemal Pasanin 1916-1917 yillari arasindaki hayati ile Birinci Dünya Savasi esnasinda bölge tarihinin aydinlatilmasina önemli katki sunacagi inancindayiz.