Tarih Düsüncesi

Mutlulukta, refahta veya tatminde bir ilerleme oldugundan söz edebilir miyiz Acikca hayir Farkli
hayat tarzlarini, insanlarin günlük olarak yasadiklari seyler arasinda keyif aldiklari aliskanliklari,
rahat bulduklari kosullari, tatmin edici kabul ettikleri basarilari daha acik bir sekilde farklilastiran
hicbir sey yoktur. Bir Orta Cag kulübesindeki rahatlik sorunu modern bir slumdaki rahatlik
sorunundan o kadar farklidir ki, bunlar birbirleriyle mukayese dahi edilemezler. Yine bir köylünün
mutluluguna da bir milyoner sahip degildir.
Sanatta ilerleme oldugunu sormanin da hicbir anlami yoktur. Sanatcinin sorunu, sanatci oldugu
kadar, selefininöncelinin yaptigini yapma, yapmakta basarisiz oldugunu fazladan yapmayi
sürdürme sorunu degildir. Sanatta gelisme vardir, ancak ilerleme yoktur. Cünkü sanatin teknik
sürecleri hakkinda herkes birbirinden Tizionadan, Belliniden, Beethovendan, Mozarttan vb. bir
seyleri ögrenmis olsa da, sanatin sorunu bu teknik süreclerin üstesinden gelmek degil, sanatcinin
deneyimini ifade etmek, sanata düsünsel bir sekil vermek icin sanati kullanmaktir. Dolayisiyla her
yeni sanat eseri, önceki bir sanat eserinden degil, sanatcinin düsünsel olmayan deneyiminden
dogan yeni bir sorunun cözümüdür. Sanatcilar bu sorunlari iyi veya kötü olarak cözdükleri ölcüde,
daha iyi veya daha kötü eserler yaparlar. Ancak iyi sanat ile kötü sanat arasindaki iliski tarihsel bir
iliski degildir, cünkü sanatin sorunlari düsünsel olmayan deneyimin akisindan dogar ve bu akis
tarihsel bir sürec degildir.