Osmanlinin Ilk Mebuslari

Osmanlida meclis, secim ve temsil mekanizmalari söz konusu oldugunda yapilan calismalar genellikle II. Mesrutiyet ile baslatilir. Oysa Osmanlinin demokrasi ve kurumsal bir meclis tecrübesi 1876da ilk Osmanli Anayasasi olan Kanun-i Esasinin ilan edilmesi üzerine toplanan meclislere dayanir. Üstelik bu meclisler, düsünüldügü gibi sembolik bir Evet Efendim meclisi degildir, oldukca sert ve sorgulayici oturumlara sahitlik etmistir. Nitekim I. Mesrutiyetin ömrünün kisa olmasi biraz da bundan kaynaklanir.
93 Harbinin devam ettigi krizli günlerde Rusya ile Osmanli arasindaki savas durumunu görüsmek icin yapilan bir mesveret meclisinde Meclis-i Mebusani temsilen toplantida bulunan Istanbul mebusu Astarcilar Kethüdasi Haci Ahmet Efendinin Padisah II. Abdülhamidin yüzüne karsi sarf ettigi Siz bizim fikrimizi pek gec soruyorsunuz. Bize, felaketin önünü almak mümkün oldugu zaman müracaat etmeli idiniz. Meclis-i Mebusan kendi malumati haricinde sebebiyet verilen bir halden dolayi mesuliyeti asla kabul etmez, seklindeki sözleri üzerine Meclis-i Mebusan olagan calisma takvimini tamamlayamadan padisah iradesi ile kapatilir.
Meclis-i Mebusanla ilgili calismalarda temel kaynak zabit cerideleridir. Bu kitapta ise Dr. Sinan Cakir zabit ceridelerinin ötesine gecerek secim prosedürünü, meclis binasinin hazirlanmasini, mebuslarin kimlik ve egitimlerini, icerisinde bulunduklari cemiyetleri ve görev aldiklari idari birimleri, mebusluk öncesi ve mebusluktan sonraki kariyerlerini ayrintili bicimde inceliyor. Böylece bu Mesrutiyet anlatisinda dönemin özneleri, yani mebuslar ön plana cikiyor. Özellikle izledikleri sert muhalif tutumla dikkat ceken ve Meclis-i Mebusanin kapatilmasindan sonra memleketlerine dönme zorunluluguna ugrayan mebuslarin Yeni Osmanlilar ve Midhat Pasa ile olan baglantilari ve bu ilk mebuslarin tatminkar bir performans sergiledikleri ortaya koyuluyor.