Türkler Ve Islamiyet

Türkler Islamiyetten önceki dönemlerde de devletler kurmus, varligini asirlar boyunca sürdürmüs eski bir millettir. Bu milletin Islam öncesinde tarihin cok eski dönemlerinden bu yana ortaya cikan uygarliklar icinde kendine özgü sergiledigi bir yasayis bicimi, olusturdugu tarihi, cografyasi, dini inanclari, mitolojisi, edebiyati ve sanati gibi bilgi birikimleri bulunur.
Bu bilgi birikimleri, tarihin akan zamani icinde cok öncelerden bugünlere kadar gelmistir. Milletler bugünden yarinlarini kurgularken bu bilgi birikimini göz önünde tutarlar ya da tutmalidirlar. Türklerin kismen Islam öncesi ve Islama girdikten sonra olusturdugu devletler ile bunlarin yapilanmasinin irdelenip yakindan taninmaya calisilmasi bu nedenle önemlidir.
Türkler ve Islamiyet adli bu calismanin esin kaynagi, yazarin daha önce yazmis oldugu Iktisat Öncesi Iktisat ve Misirdan Anadoluya Fetihler ve Islamin Yayilisi adli kitaplarinda anlatimin akisi geregi fazla ayrintilandirmadigi kimi konulardir. Sözü edilen bu konularla ilgili olarak calisma icinde daha aciklayici ve ayrintili bilgi verilmis, böylece sözü edilen kitaplarda büyük harfle yapilan kodlamalar üc rakamli basliga, diger kitaplardaki basliklar ise kesime dönüstürülmek suretiyle konu genisletmesi yapilmistir. Kitapta ayrintilandirilan diger bir husus, kurulmus olan bu Türk-Islam devletlerindeki örgütlenme, bilim ve fikir hayati gibi konulardir. Bu acidan kitap, yukarida esin kaynagi oldugu belirtilen diger iki kitabi tamamlayici yönleri de yapisinda barindirir.
Islam Öncesi Eski Türkler basligini tasiyan kitabin birinci bölümünde Genel Bakis disinda sirasiyla Türkistan ve Ipek Yolu, Iskitler, Büyük Hun Devleti, Göktürk Devleti, Uygurlar ve Diger Türkler kesim olarak yer almis, bu kesimlerin yanina Eski Türklerde Yasayis adli son bir kesim de eklenmek suretiyle bölüm tamamlanmistir.
Türklerin Müslüman Olmasi basligini tasiyan ikinci bölümde, Müslüman Araplarla Türkler arasindaki Ilk Askeri Iliskiler, Türklerin Islam Devleti Hizmetine Girmesi, Hazarlarin, Karahanlilarin ve Oguzlarin Müslüman Olmasi, Türklerin Islama Hizmetleri gibi kesim basliklari altinda Islamin Türk milli varligi acisindan öneminin ele alindigi konulara deginilmistir.
Ilk Müslüman Türk Devletleri baslikli ücüncü bölümde Genel Bakis disinda sirasiyla Misirda kurulan Tolunogullari, Ihsidiler, Eyyubiler, Memlükler ile Türkistanda kurulan Samaniler, Karahanlilar, Gazneliler Devleti ve Harezmsahlar üzerinde durulmustur. Ücüncü bölümün son kesiminde dördüncü bölüme hazirlik baglaminda Selcuklular ile ilgili kisa hatirlatmalar yapilmak suretiyle bu bölüm tamamlanmistir.
Selcuklu Sonrasi Türk Devletleri basligini tasiyan dördüncü bölümde, Genel Bakistan sonra sirasiyla Büyük Selcuklu Devletinin yikilmasiyla ortaya cikan Irak, Kirman, Suriye ve Anadolu Selcuklulari ile Atabeylikler anlatilmis, ardindan Anadolu Türk Beylikleri kesimi olusturulmustur.
Anadolu Selcuklu Devletinin yikilmasindan sonra Anadoluda ortaya cikan bircok Türk beyligi, kurulus sirasina göre; Danismendliler, Saltuklular, Mengücükler, Artuklular, Ahlatsahlar seklinde siralanarak aciklanmistir. Bunlarin disinda kalanlara ayrica Diger Anadolu Beylikleri basligi altinda yeniden yer verilmistir.
Besinci bölüm Sonuctur. Bu bölümde, Özetleme yapilmis, Sonsöz söylenmis, Yararlanilan Kaynaklar ile Yazarin Özgecmisi ve Yazarin Yayimlanmis Kitaplari ile yazilacaklar tamamlanmistir.
Kitabin bölüm basliklarinin incelenmesinden de anlasilacagi gibi Türkler ve Islamiyet adini tasiyan bu calisma, Türk Milleti ile onun inanc olarak benimsemis oldugu Islam dini arasindaki iliskinin baslangicini, zaman icinde nasil köklestigini göstermenin yani sira, bu özel iliskiye iliskin cesitli bilgileri de saglayici özelliktedir. Bu baglamda kitap, Türkler ile Islamiyet arasinda olusan karsilikli baglar ve inanc dogrultusunda tarihte yasanan gelismeleri okuyucuyu sikmadan sade bir dille anlatip aciklama amaci güder.
Yazar, kitabin yazim asamasinda her zamanki gibi en ufak bir olumsuzluk göstermeyen esi ve cocuklarina ev icinde sagladiklari rahat calisma ortami icin tesekkür eder. Kitabin basim ve yayimini üstlenen Mustafa Bulut ile sayfa ve kapak tasarimlarini gerceklestiren Sanem Hande Bayramogluna sagolsunlar der, esenlikler diler. Kitap, kisa bir zaman dilimi icinde bu icten cabalar sonucunda ortaya cikmistir. Kitabin okunmasi sirasinda ortaya cikabilecek ya da daha sonra cesitli nedenlerle bulunabilecek hatalar ile eksikliklerin tümü yazara aittir. Okuyucuya keyif verip bir seyler katmasi, yazarin her zaman icin gecerli ve degismeyecek olan en büyük dilegidir.
Prof. Dr. Vasfi Haftaci
Izmit, 2024