Misirda Maturidilik Mezhebinin Etkisi

1256 yilinda Girnataya bagli bir kasabada dogan Eb Hayyan, Arap Dili ve tefsir alanlarinda öne cikmis velud bir alimdir. el-Bahrul-Muht adli tefsiri, tefsir tarihinde iz birakmis önemli bir mufessirdir. 24 seneye yakin Endulus bölgesinde kalmis, 1280 yilinda Misira hicret etmistir. 1236da Kurtubanin, 1258de ise Bagdatin dusmesi Islam dunyasini derinden etkilemis, Islam dunyasinin kurtaricisi, istikrar ve guven ortaminin teminati yeni kurulan Memluk devleti olmustur. Vefatina yani 1344 yilina kadar da Misirda kalmis, tefsirini Kahirede yazmistir. el-Bahrul-Muhtte, Tevlata atfedilen 63 rivayet dikkatimizi cekmistir. Tefsir literaturunde nam yapmis bu eserin Maturdye ait 63 rivayeti icermesi bir soru isaretidir. Iste bu calismamiz ile bu sorunun cevabini bulmaya calistik. Maveraunnehir bölgesine gitmedigi bilinen Eb Hayyanin o dönemin sartlarinda Tevlata dair nushalari elde etmesi ve önemli görup eserine alarak nakletmesi önemlidir. Eb Hayyanin bu rivayetleri nasil elde ettigini bulabilmek icin calismaya Eb Hayyanin temas edebilecegi Hanef-Maturd alimleri tespit ederek basladik. Misir ve Sam ile kayitlayarak, Eb Hayyanin yasadigi asirda Maturd muellifleri hoca-talebe silsilesiyle tespit etmeye calistik. Karsilastigimiz manzara sasirtici derecede Zengin bir Maturd birikimin Misir ve Samda köklestigini göstermektedir. Eb Hayyanin cevresindeki bu Maturd birikimi Signak uzerinden hoca-talebe zinciriyle Maturdye kadar ulastirdik. Tevlata atfen aktarilan 63 rivayetin, Tevlattaki karsiliklarini göstererek rivayetleri inceledik. Bu rivayetlerin kaynagi olabilecek Maturd alimlerin eserlerini inceledik. Bu inceledigimiz eserlerin temelinde Maturd kimliginin mevcudiyetini göstermeye calistik. Böylelikle 14.yyin baslarinda Hanef-Maturd ulemanin Misir ve Sam topraklarinda ekollestigini tespit etmeye ve göstermeye gayret ettik.