Osmanli Devlet Geleneginde Denetim

Adalet duygusunu zinde tutan temel motivasyon, denetimdir. Adalet duygusunun yaralanmasi fertlerin suc ve usulsüzlük islemeyi kendilerine hak görmesi sonucunu dogurmakta, bu da toplumda ahlaki erozyonu, kokusmuslugu beraberinde getirmektedir. Denetim sistemi olmayan ya da denetim mekanizmasi yeterince ve usule uygun bicimde calistirilmayan toplumlarda adalete güven hizla erimektedir.
Bu gercekten hareketle Osmanli Devleti, özgün bir hukuk sistemi ortaya koyarak adaletin tesisi gayesi etrafinda güclü bir yönetim ve yargi teskilati meydana getirmeye cabalamistir. Insa ettigi sistemin saglikli bicimde calismasini saglamak maksadiyla etkili kontrol mekanizmalari kurgulamistir. Bilhassa halkin her türlü zulme karsi kendini güvende hissedebilmesi icin gerektiginde yöneticilerin ve yargi görevinde bulunanlarin denetlenebilmesini saglayan kurumlar tasarlanmis, düzenlemeler yapilmistir. Öte yandan hem adil yönetim ve yargilama hem de saglikli denetim icin yargi görevini yerine getiren kisilerin bagimsizliklarini korumaya yönelik tedbirler alindigi görülmektedir. Elimizdeki arsiv belgeleri ve tarihi kayitlar, Osmanli Devletinde adalet vurgusunun yargi bagimsizligina tesiri hakkinda önemli ipuclari sunmaktadir.
Bu calismada, Osmanli devlet geleneginde denetim düsüncesi, bunu tahkim etmeyi saglayan ve yargi bagimsizligi etrafinda degerlendirilebilecek düzenlemeleri ve bunun uygulamadaki bazi örneklerini sunulmustur. Bu amacla Osmanli yargi sisteminde kadilarin ve mahkeme kararlarinin incelenip degerlendirilmesi suretiyle adaleti saglamayi hedefleyen kurumlarin arasinda yer alan mehayif teftisine de hususen temas edilmektedir.