Edebiyatin Kadiköyü

BIR SEMTI ARAMAK, BULMAK, BELKI DE KAYBETMEK Bu yazilar Istanbula dair Taner Ay tarafindan yapilan kültürel tarih okumalarinin ilk halkasidir. Geleneksel olarak üc bölge üzerinden anlatilan Istanbul kültür cografyasinin ilk haritasi gibi de düsünülebilir. Bir sehir haritasina bakarmiscasina kurgulanan, semtleri, sokaklari sirayla ziyaret eden bir güzergah takibi var. Ilk yazilara Kadiköyün daha alafranga, daha batili, daha modern diyebilecegimiz güneyindeki semtlerden baslaniyor aslinda, bugün Kadiköy diye bildigimiz, daha sonra, sanki günümüzün Caddesi takip edilircesine, denizin kiyisindaki semtler ile önce Bostanciya ve daha sonra daha da doguya dogru harekete geciliyor. Daha önce yazdigim gibi, semt semt, sokak sokak, hatta apartman apartman, bazen de kösk kösk. Güneydeki bu bölgenin, daha kuzeydeki Üsküdar ile farki iki noktada iyice berraklasiyor. Kadiköyde iki tür yerlesim var, kalici ve sayfiye özellikli. Kadiköydeki bazi yerlesimler 1970lerin sonlarina kadar süren bir dönemden söz ediyorum kisin Avrupa yakasinda yasayan bazi aileler icin bir yazlik, bir sayfiye özelligi de iceriyor. Özellikle Adalar. Ve tabii ki Kadiköyün güneyi daha alafranga bir hayat tarzina sahip. Üsküdar ise yüzyillara dayanan, köklü bir muhafazakarliga ve yine her zaman yerlesik olan bir ahaliye isaret ediyor. Osmanlidan beri Üsküdar, muhafazakar kültürünün Tarihi Yarimadadaki bir akrabasi olarak da görülebilir ve bir sayfiye olarak asla düsünülemez. Bogazin Anadolu kismi ise, Avrupaya göre daha az yerlesimi olan bu da degisti artik, daha mahrem, daha sakin ve bazen de Avrupa yakasinda yasayanlar icin sayfiye özelliklerine haizdi. Sadece sosyal cografya haritalanmiyor tabii ki, ilaveten bir kültürel arkeoloji islemi de basliyor ki biz buna kisaca bir muhitler arkeolojisi ya da kazisi diyebiliriz.Masalsi, hatta destansi bir Kadiköy aleminin cok da uzak olmayan tarihinde gezeceginizi simdiden söyleyebilirim. Bu insanlarin cogu coktan göcüp gitti bu sehirden ama sehir gitmedi tabii ki, sadece eskilerin üstüne yeni kültürel katmanlar insa etti. Daha önceki hayatini merak ediyorsaniz, kültürel kazilara merakliysaniz, dogru yerdesiniz.
Orhan Tekelioglu