Meclis-i Mesayih 2. Abdülhamid Devrinde Tarikatlar

Bir Sark siyaseti olarak manevi kisilerin ve kurumlarin devletin cikarlari ve otoritenin mesruiyeti dogrultusunda desteklerini saglama siyaseti, kendisinden önceki Islam devletlerinden miras kalan bir anlayis olarak Osmanli Devletinde de devam ettirilmistir. Devletin ilk dönemlerinden itibaren padisahlarin tasavvuf seyhleriyle kurmus olduklari yakinlik, devlet siyaseti dogrultusunda atilmis bir adim olarak degerlendirilebilir. Siyas ve sosyal etkinlikleri tartisilmaz olan tasavvuf zümreleri, zamanla devlete karsi birtakim yükümlülüklerini yerine getirmeleri sartiyla Osmanli topraklarinda iktidarin vermis oldugu imtiyaz ve muafiyetlerle manevra alanlarini genisletmis ve daha fazla insana ulasabilmislerdir.
Osmanli Devleti, kurulusundan XIX. yüzyila dek tarikatlari belli bir serbestlik icerisinde kontrol etmis, onlarin gelisme ve büyümesine siyasi ajandasi ve gündemi dogrultusunda izin vermistir. Ancak XIX. yüzyilla birlikte degisen dünya sartlari ve Osmanli Devletinin bu yeni durum ve sartlara entegre olma cabasi icerisinde, tarikatlar ve onlarin faaliyet merkezleri olan tekkeler devlet tarafindan eski rahat ve bir bakima özerk konumlarini kaybetmislerdir. Modernlesmenin veya dönüsümün her alanda kendini gösterdigi bu yüzyilda, elbette devletin tekkelere bakisinda da birtakim degisimler vuku bulmustur. Dolayisiyla bu yüzyilda cikarilan fermanlarla faaliyet alanlari kisitlanan tekkeler, daha fazla devletin kontrol sahasina girmislerdir.
Kademeli olarak baslayan tekkeleri denetleme süreci, nihayet müstakil anlamda bir meclisin kurulmasini kacinilmaz kilmistir. Meclis-i Mesayih seyhler meclisi olarak isimlendirilen ve Seyhülislamlik bünyesinde kurulan bu meclis, Sultan II. Abdülhamid döneminde kurumsal anlamda daha sistematik bir calisma düzenine gecmistir.
Arastirmaci Mine Durmus simdiye kadar bu konu ile ilgili literatürde var olan bircok yanlis ve eksik bilgiyi, Meclis-i Mesayih karar defterlerinin yer aldigi Mesihat Arsivi ve Cumhurbaskanligi Devlet Arsivlerinde yapilan tetkikler sonucunda düzelterek meclis ile ilgili bilinmeyen bircok konuyu acikliga kavusturmustur.